Zastosowanie alkoholu etylowego
Etanol stanowi bezbarwną ciecz o charakterystycznym zapachu, która może być wykorzystana w wielu dziedzinach życia. W medycynie stosowany jest między innymi do produkcji płynów dezynfekcyjnych czy medycznych chusteczek. Jego działanie antyseptyczne związane jest ze zdolnością denaturacji białek mikroorganizmów i rozpuszczania ich lipidów. Ważnym aspektem limitującym wykorzystanie etanolu jako środka antybakteryjnego jest jego niska efektywność względem spor bakteryjnych. Ponadto, omawiany związek może być wykorzystany jako rozpuszczalnik w procesie produkcji leków czy odtrutka np. w zatruciu metanolem, glikolem polietylenowym. Poza branżą medyczną alkohol etylowy może pełnić funkcje paliwa czy substratu do produkcji m.in. halogenków alkilowych, estrów [1], [2].
Osobny artykuł: Kalkulator etanolu
Wpływ etanolu na organizm człowieka
Etanol po wprowadzeniu do organizmu wykazuje działanie ogólne, które szczególnie mocno wyrażone jest w ośrodkowym układzie nerwowym. Wywierany przez niego efekt, można porównać do uzyskanego po podaniu leków ogólnie znieczulających uspokajająco – nasennych. Jednorazowe „ostre” dawki etanolu hamują przekaźnictwo glutaminergiczne oraz aktywność kanałów wapniowych, jednocześnie nasilają neurotransmisję w szlakach hamujących w OUN – podsumowując mocno tłumią podstawowe funkcje ośrodkowego układu nerwowego. Długotrwała ekspozycja na alkohol etylowy prowadzi do uzyskania odmiennych efektów. Blokowanie receptorów dla kwasu glutaminowego (NMDA) i kanałów wapniowych z czasem słabnie, dodatkowo można zaobserwować wzrost gęstości tych receptorów w niektórych regionach mózgu. Zmiany te prowadzą do zwiększenia pobudliwości OUN, które mocno zauważalne jest po zaprzestaniu przyjmowania etanolu. Ponadto, opisywane procesy mogą się stać przyczyną uszkodzeń neuronów.
Należy pamiętać że alkohol etylowy wpływa bezpośrednio na strukturę błon komórkowych. Jednorazowe dawki tego płynu zwiększają proporcje cholesterolu i nasyconych kwasów tłuszczowych, co skutkuje wzrostem płynności błony komórkowej. Długotrwałe przyjmowanie etanolu wywiera skutek odwrotny – prowadzi do zmniejszania płynności błon komórkowych [1].
Sprawdź także:
Wykorzystanie w recepturze aptecznej
Etanol zależnie od stężenia, może wchodzić w skład dwóch rodzajów roztworów. Gdy występuje w stężeniu poniżej 40o mówi się, że tworzy roztwory alkoholowe. Natomiast, jeśli występuje w roztworze w stężeniu wyższym od wcześniej wspomnianego, roztwory takie nazywa się spirytusami leczniczymi. Stężenie alkoholu etylowego może być zapisywane na kilka sposobów m.in. z wykorzystaniem zapisu objętościowego (w tzw. „stopniach”) i masowego (pod postacią stężenia procentowego). Powszechnie stosowany zapis objętościowy (v/v) stanowi częstą przyczynę pomyłek przy sporządzaniu leku recepturowego. Należy pamiętać, że przygotowanie rozcieńczenia etanolu w oparciu o przeliczenia w zapisie objętościowym jest niemożliwe, ponieważ zachodzi zjawisko kontrakcji, w wyniku czego zmniejsza się objętość powstałej mieszaniny. Dlatego też w wielu przypadkach konieczne jest, przed przystąpieniem do przygotowywania rozcieńczenia, odpowiednie przeliczenie ilości potrzebnych substratów ze stężenia objętościowego na masowe. W tym celu wykorzystuje się dane zawarte w farmakopealnych tabelach alkoholometrycznych. Poniższy przykład ilustruje poprawne przeliczenie opisywanych wielkości [2] [3]:
| Rp. | |
| Hydrocortisoni | 0,5 |
| Detreomycini | 1,0 |
| Talci veneti | |
| Zinci oxidi | |
| Glyceroli | aa. 7,5 |
| Ethanoli 30° | Ad 50,0 |
| M.f.susp. |
Sprawdź także: Wina i nalewki lecznicze – przykład historycznego aptekarstwa
Obliczenia ilości etanolu 96°
30,00% obj. etanolu odpowiada 24,61% wag. etanolu,
96,00% obj. etanolu odpowiada 93,84% wag. etanolu
W 100 cz. etanolu 96° jest 93,84 cz. wagowych, to w ilu cz. etanolu 96º (x) znajduje się 24,61 cz. wagowych?
100,0 – 93,84
x – 24,61
x = 24,61 × 100 / 93,84
x = 26,23
26,23 g – 100,0 g
x – 26,0 g (z recepty)
x = 26,23 × 26,0 / 100,0
x = 6,82 g etanolu 96°
26,0 – 6,82 = 19,18 g wody
Do wykonania recepty należy użyć 6,82 g etanolu 96° i 19,18 g wody.
Osobny artykuł: Farmakopea w aptecznej recepturze
Bibliografia:
- ‘FARMAKOLOGIA – podstawy farmakoterapii tom 1-2 – Wojciech Kostowski, Zbigniew Herman, PZWL’. [Online]. Available: https://medbook.com.pl/ksiazka/pokaz/id/3301/tytul/farmakologia-podstawy-farmakoterapii-tom-1-2-kostowski-herman-wydawnictwo-lekarskie-pzwl. [Accessed: 15-Jun-2019].
- R. A. Polskiego, ‘10.2008 – „Alkohol etylowy w recepturze.” – Aptekarz Polski’.
- ‘Etanol – kalkulator recepturowy do przeliczania stężeń’, Opieka Farmaceutyczna w Praktyce.
- K. H. Bodek, Przewodnik po recepturze aptecznej: dla studentów Wydziału Farmaceutycznego : praca zbiorowa. Łódź: Biuro Promocji Wydawnictw Uniwersytetu Medycznego, 2009.
- M. Sznitowska (redakcja) „Farmacja stosowana technologia postaci leku”. Wydawnictwo PZWL, 2017, wyd 1.
