Niebezpieczne substancje w recepturze

Chlorowodorek morfiny

Jest to białe ciało stałe, które dobrze rozpuszcza się w wodzie. Morfina może być składnikiem maści, kropli i proszków [1]. Należy ona do grupy leków opioidowych. Mechanizm działania morfiny opiera się na działaniu agonistycznym względem receptorów opioidowych. Lek ten wykazuje działanie przeciwbólowe zarówno ośrodkowo przez hamowanie impulsów bólowych na poziomie rdzenia kręgowego, jak i obwodowo w wyniku działania na obwodowe receptory opioidowe. Ponadto morfina powoduje sedację, euforię, zwężenie źrenic oraz zaparcia [2].

Niepoprawne zastosowanie bądź nadużywanie morfiny i leków jej zawierających może doprowadzić do rozwoju uzależnienia fizycznego oraz psychicznego. Jednorazowe przyjęcie zbyt dużej dawki morfiny może skutkować zatruciem, które charakteryzuje triada objawów takich, jak depresja oddechowa, zwężenie źrenic i utrata przytomności. Konsekwencją zatrucia może być zgon [2].

Czytaj również: Na recepturze można sobie ręce pobrudzić… Sprawdź 5 takich substancji!

Fenobarbital

Fenobarbital, jako substancja do receptury występuje w postaci bezbarwnych kryształów lub białego proszku. Bardzo trudno rozpuszcza się w wodzie, ale łatwo w etanolu. Przy sporządzaniu leków recepturowych wykorzystanie ma także fenobarbital w postaci soli sodowej. Lek ten wchodzi w skład proszków, mikstur oraz kropli [3]. Fenobarbital należy do grupy barbituranów. Wpływa on allosterycznie na receptor GABA_A. Mechanizm działania tego leku polega na nasilaniu hamującego działania GABA. Fenobarbital stosowany jest w leczeniu padaczki [2]. Ma on także działanie uspokajające i nasenne [4].

Pomiędzy dawką leczniczą a toksyczną istnieje stosunkowo mała rozpiętość. Ostre zatrucie objawia się sennością, zaburzeniami równowagi. Następnie może wystąpić śpiączka. Oddech staje się bardziej płytki, dochodzi do zwiotczenia mięśni szkieletowych. Do śmierci dochodzi na skutek porażenia ośrodka oddechowego oraz naczynioruchowego. Długotrwała terapia lekami z grupy barbituranów może doprowadzić do rozwinięcia uzależnienia fizycznego i psychicznego [4].

Siarczan atropiny

Substancja ta występuje w postaci białego lub prawie białego proszku. Może też mieć formę bezbarwnych kryształów. Rozpuszcza się łatwo zarówno we wodzie, jak i w etanolu. Z siarczanu atropiny najczęściej sporządza się krople do oczu [5]. Atropina wpływa na układ przywspółczulny. Jest antagonistą receptorów muskarynowych. Blokuje przekaźnictwo w obrębie tych receptorów. Lek ten w postaci kropli do oczu wykazuje działanie rozszerzające źrenicę, co jest wykorzystywane podczas badania dna oka, a także w czasie leczenia zapalenia tęczówki i ciała rzęskowego oraz błony naczyniowej oka [2].

Do zatrucia atropiną może na przykład dojść w wyniku doustnego spożycia kropli do oczu zawierających ten lek. Do typowych objawów należą suchość śluzówek, zaczerwienie twarzy, szybka akcja serca i rozszerzone źrenice. W cięższych przypadkach obserwuje się omamy, drgawki, utratę przytomności lub nawet zgon na skutek depresji ośrodka oddechowego. Odtrutką na atropinę jest salicylan fizostygminy [2].

Jod

Jod ma postać drobnych kryształów lub łamliwych blaszek w kolorze szarofioletowym z metalicznym połyskiem. Bardzo trudno rozpuszcza się w wodzie, ale z łatwością w etanolu. Istotny jest fakt, że jod sublimuje w temperaturze pokojowej. Jod jest składnikiem roztworów, m.in. płynu Lugola oraz jodyny [6]. Roztwory zawierające ten pierwiastek mają zastosowanie w odkażaniu skóry oraz leczeniu chorób tarczycy [4].

Doustne spożycie dużej ilości takich roztworów może skutkować ostrym zatruciem. Jod powoduje denaturację białek. Ma miejscowe działanie drażniące i częściowo utleniające. Mogą wtedy wystąpić wymioty, gorączka, metaliczny smak w ustach, nadżerki w śluzówce, zapaść krążeniowa, a nawet zgon. Działanie toksyczne mają również opary jodu [4].

Osobny artykuł: Płyn Lugola – definicja i zastosowanie

Fosforan kodeiny

Substancja ta ma wygląd białego proszku bądź bezbarwnych kryształów. Rozpuszcza się w wodzie oraz etanolu. Fosforan kodeiny wchodzi w skład proszków i mieszanek [7]. Lek ten należy do grupy opioidów, podobnie jak morfina opisywana wyżej. Również działa pobudzająco na receptory opioidowe [2]. W lecznictwie wykorzystywane jest działanie przeciwbólowe oraz przeciwkaszlowe kodeiny. Podczas metabolizmu powstaje z niej morfina [4]. Na skutek zatrucia kodeiną obserwuje się utratę przytomności, drgawki, a nawet zgon z powodu porażenia ośrodka oddechowego [4].

Azotan srebra

Azotan srebra występuje w postaci bezbarwnych, bezwonnych kryształów. Rozpuszcza się w wodzie bardzo dobrze [8]. Jest składnikiem recepturowych maści i kropli do oczu ze względu na swoje właściwości przeciwbakteryjne. Ponadto w zależności od stężenia może również działać ściągająco lub żrąco [9].

Bezpośredni kontakt azotanu srebra ze skórą może doprowadzić do poparzeń objawiających się zaczerwienieniem oraz bąblami. Szkodliwe jest również wdychanie pyłów tej substancji. Dochodzi wówczas do pieczenia jamy ustnej oraz gardła, bólu w płucach, a także bólu brzucha i głowy. W cięższych przypadkach mogą wystąpić drgawki oraz utrata przytomności. Po spożyciu azotanu srebra obserwuje się podobne objawy, jak w przypadku narażenia na pyły [9].

Bromki (potasu, sodu, amonu)

Bromek potasu, amonu oraz sodu to substancje dobrze rozpuszczalne w wodzie [4]. W recepturze najczęściej sporządza się z nich roztwory albo mieszanki zawierające dodatkowe składniki. Mają one właściwości uspokajające, a w większych dawkach działają nasennie. Mechanizm działania bromków polega na wypieraniu jonów chlorkowych, przez co mają wpływ na układ nerwowy. Działania niepożądane mogą się pojawić nawet po zastosowaniu bromków w dawkach terapeutycznych [10].

Pomiędzy stężeniem leczniczym a toksycznym występuje niewielka różnica. Do objawów zatrucia należy zamroczenie, zaburzenia elektrolitowe, niedotlenienie oraz wzrost krzepliwości krwi [4]. Stosowanie bromków w dużych dawkach może doprowadzić do wystąpienia bromizmu. Cechuje się on zaburzeniami psychicznymi, neurologicznymi i wysypką skórną o wyglądzie trądziku [10].

Literatura: