Receptura pediatryczna to szeroki dział zajmujący się przygotowaniem preparatów dostosowanych do potrzeb małych pacjentów. Czy wszystkie składniki recepturowe mogą być stosowane u dzieci? O czym należy pamiętać, sporządzając pediatryczny lek do stosowania zewnętrznego? Jeśli poszukujecie Państwo odpowiedzi na którekolwiek z pytań, zapraszamy do lektury artykułu.
Zaletą
receptury pediatrycznej jest fakt, że pozwala na przygotowanie medykamentów dostosowanych do stanu pacjenta. Sporządzone preparaty posiadają odpowiednio zmniejszone
dawki substancji czynnych, tak, by zagwarantować wyższe bezpieczeństwo terapii. Ponadto receptura umożliwia tworzenie leków bez substancji alergizujących, konserwantów czy substancji zapachowych, które dostępne są w preparatach gotowych. Jednakże niektóre substancje recepturowe mogą stanowić zagrożenie dla dzieci.
Surowce recepturowe szkodliwe dla dzieci
Poniżej przedstawimy kilka substancji obecnych w lekach stosowanych zewnętrznie, które nie są bezpieczne dla najmłodszych pacjentów.
Etanol
Etanol to jeden z podstawowych rozpuszczalników w preparatach do stosowania zewnętrznego [1]. W recepturze pediatrycznej może powodować podrażnienia i kontaktowe alergie skórne. Co jednak najważniejsze, u dzieci leki podane na skórę mogą w większym stopniu wchłaniać się do krwiobiegu i wywoływać niezamierzone działanie ogólnoustrojowe [2]. W przypadku alkoholu etylowego potęguje to ryzyko wystąpienia działań niepożądanych ze strony układu nerwowego.
Kwas borowy
Kwas borowy to substancja często wykorzystywana w recepturze leków przeznaczonych do stosowania zewnętrznego. Surowiec działa antyseptycznie oraz słabo przeciwzapalnie. Wysoka przenikalność do krążenia ogólnego jest jedną z przyczyn, które zapoczątkowały debatę nad bezpieczeństwem i zasadnością stosowania kwasu borowego w terapii pacjentów pediatrycznych. Obecnie uważa się, że kwas borowy nie powinien być stosowany u dzieci. Więcej informacji na ten temat można znaleźć w naszym artykule „Kontrowersje związane ze stosowaniem kwasu borowego u dzieci”.
Glikokortykosteroidy
Glikokortykosteroidy to substancje znane z działania przeciwzapalnego, przeciwalergicznego i immunosupresyjnego. Wskazania do stosowania leków z tej grupy obejmują m.in.
atopowe zapalenie skóry, liszaj płaski czy
oparzenia [3]. Ze względu na wysoką przenikalność substancji, w terapii pacjentów pediatrycznych do 12. roku życia zaleca się stosowanie preparatów z
hydrokortyzonem, mometazonem i metyloprednizolonem. Podczas aplikacji należy szczególnie uważać, by nie nanosić preparatu na duże powierzchnie skóry, twarz, krocze i fałdy skórne dziecka. Jest to istotne z tego względu, że miejsca te charakteryzują się zwiększoną przenikalnością, dlatego istnieje wysokie ryzyko wywołania ogólnoustrojowych
działań niepożądanych.
Kamfora, mentol, tymol
Kamfora wchodzi w skład preparatów miejscowo drażniących, rozgrzewających oraz
znieczulających. Preparaty tego typu nie powinny być stosowane u pacjentów poniżej 6. roku życia. Wysoka przenikalność skóry zwiększa ryzyko wystąpienia ogólnoustrojowych
działań niepożądanych tj. nadpobudliwości nerwowej, drażliwości, drgawek [3].
Z kolei
mentol jest składnikiem preparatów o działaniu miejscowo chłodzącym i przeciwbólowym. Przedostanie się go do krążenia ogólnego stwarza ryzyko wystąpienia bólu brzucha, nudności, senności czy śpiączki. Jako składnik preparatów stosowanych miejscowo może powodować kontaktowe alergie skórne. Warto podkreślić, że nie powinien być stosowany u dzieci poniżej 5 roku życia, ze względu na ryzyko wystąpienia poważnych działań niepożądanych – skurczu krtani, bezdechu lub drgawek [4].
W zależności od drogi podania tymolu przypisuje się mu działanie wykrztuśne, przeciwbólowe, rozkurczające, moczopędne, czy poprawiające trawienie. Ponadto wchodzi w skład preparatów działających miejscowo odkażająco, przeciwgrzybiczo oraz przeciwpasożytniczo [5]. Substancja może powodować kontaktowe reakcje alergiczne,
wysypkę oraz nadwrażliwość żołądka. Uważa się, że może być stosowana dopiero u dzieci w wieku powyżej 12. roku życia [6].
Bibliografia:
1. Roztwory, roztwory wodne, roztwory etanolowe, Receptura.pl. https://receptura.pl/vademecum/roztwory/.
2. Leki pediatryczne – jak dostosować farmaceutyki do potrzeb dzieci?, Aptekarz Polski, 2018. https://www.aptekarzpolski.pl/wiedza/leki-pediatryczne-jak-dostosowac-farmaceutyki-do-potrzeb-dzieci%ef%bb%bf/.
3. Kamfora – jakie ma właściwości?, Poradnik Apteki Gemini. https://www.aptekagemini.pl/poradnik/zdrowie/kamfora-kiedy-ja-stosowac.
4. Mentol, zastosowanie i właściwości, Receptura.pl. https://receptura.pl/mentol-wlasciwosci-lecznicze/.
5. Thymol: Indication, Dosage, Side Effect, Precaution | MIMS Malaysia. https://www.mims.com/malaysia/drug/info/thymol?mtype=generic.
Osobny artykuł: 