Preferowaną formą osłonki dla leków przygotowywanych w recepturze są kapsułki żelatynowe.
Kapsułki żelatynowe – wady i zalety
Capsulae gelatinosae, czyli kapsułki żelatynowe to te, których osłonka wykonana jest z żelatyny. Jest to substancja najczęściej wykorzystywana do wytworzenia pustych kapsułek. Proszki z użyciem kapsułek żelatynowych sporządza się za pomocą kapsułkarki, co znacznie przyspiesza przygotowanie leku. Żelatyna to biozgodny, mało reaktywny i trwały środek. Ma dobre właściwości żelujące i filmotwórcze. Rozpuszcza się w soku żołądkowym i ciepłej wodzie. Charakteryzuje się niskim kosztem produkcyjnym. Dodatkowo zaleca się ją do substancji wrażliwych na utlenianie.
Wadami kapsułek żelatynowych są natomiast: mała barierowość dla pary wodnej, niezgodność z substancjami higroskopijnymi, ryzyko skażenia prionami BSE. Z kolei w warunkach niskiej zawartości wilgoci żelatyna jest krucha i łamliwa. W podwyższonej temperaturze ujawnia zdolności do twardnienia oraz sieciowania. Wykazuje także liczne niezgodności. Ze względu na pochodzenie odzwierzęc ekapsułki żelatynowe nie są uznawane przez wszystkie religie czy kultury.
Opłatki skrobiowe – wady i zalety
Capsulae amylacaeae, czyli kapsułki skrobiowe, to dwuczęściowe struktury o kształcie cylindra. W Polsce stosuje się je w recepturze aptecznej w celu wytworzenia proszków dzielonych. Umożliwiają sporządzenie leku bez użycia kapsułkarki z zastosowaniem podstawowych sprzętów i utensyliów.
Charakteryzują się one dużą średnicą (może ona sięgać aż do 2,2 cm), dlatego też stanowią często jedynie formę opakowania dawki proszku (szczególnie że to najczęstsza forma recepturowego leku pediatrycznego). To kapsułki o niskiej wytrzymałości mechanicznej, które łatwo chłoną wilgoć. Warto również mieć na uwadze ich niską trwałość mikrobiologiczną.
Osobny artykuł: Receptura off-label – proszki dzielone z propranololem
A może kapsułki wegańskie?
Wraz z rozwojem technologii postaci leku do lecznictwa wprowadzono kapsułki wegańskie. Mogą one stanowić alternatywę dla tradycyjnych kapsułek żelatynowych. Te składające się z pullulanu wykazują małą przepuszczalność dla tlenu, są również stabilne fizycznie, jak i chemicznie. To formy hipoalergiczne, rozpuszczalne w wodzie, o atrakcyjnym wyglądzie.
Kapsułki z hydroksypropylometylocelulozy (HPMC) wykazują natomiast zgodność z substancjami higroskopijnymi, są bardziej elastyczne, a wilgoć do pewnego stopnia nie wpływa na właściwości osłonki. Hypromeloza jest obojętna, odporna na sieciowanie oraz degradację enzymatyczną. W soku żołądkowym rozpada się w czasie do 5 minut, a w jelitowym – do 10 minut. Jednak HPMC nie stanowi bariery dla tlenu – nie może być więc stosowana do wrażliwych na utlenianie postaci leku. Ponadto jeżeli wilgotność powietrza wynosi powyżej 60%, otoczka może mięknąć.
Sprawdź także: Weganizm a receptura apteczna
Bibliografia:
- Jachowicz R., Receptura apteczna, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
- Sznitowska M., Farmacja stosowana technologa postaci leku, Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
- https://eprus.pl/kapsulka-twarda-rozmiar-3-500-szt,3,1007,1902
