Unguator to coś więcej niż mikser apteczny
Prace nad unguatorem rozpoczęły się tak naprawdę dość dawno – bo już w 1960 roku. Kolejne lata po tej dacie służyły wielu próbom i poprawkom, aby na przełomie wieków XX i XXI wprowadzić do praktyki aptecznej znany nam w obecnym kształcie unguator.
Mieszadło/mikser apteczny to nic innego jak elektroniczne urządzenie, służące jako pomoc przy wykonywaniu leków recepturowych. Choć przypomina on znany nam z kuchni blender, to w aspekcie farmaceutycznym stanowi jeszcze większe ułatwienie, usprawnienie i ujednolicenie pracy. Na wstępie należy podkreślić, że unguator nie służy typowo do mikronizacji substancji recepturowych, a przede wszystkim do ich mieszania (np. z podłożem maściowym). Jest to szczególnie ważne z punktu widzenia poprawności wykonywania leków recepturowych, gdzie dana substancja aktywna powinna być maksymalnie zmikronizowana, co zapewnia lepszą wchłanialność i skuteczność terapeutyczną.
Mieszadła apteczne znacząco ułatwiają i przyśpieszają pracę w aptece. W parze z unguatorem powinny znajdować się pojemniki na leki oraz akcesoria (tj. mieszadła). Wykonywanie leków magistralnych przy pomocy unguatora jest o tyle bardziej efektywne i bezpieczne aniżeli za pomocą moździerza, że pojemniki (tuby) stanowią już bezpośrednie opakowanie ostateczne danego leku. Unikamy zatem przenoszenia, a tym samym zabrudzenia lub pominięcia części sporządzonego leku. Znaczącym ułatwieniem w pracy z unguatorem jest też fakt, że siła mechaniczna naszych rąk zastępowana jest siłą mechaniczną urządzenia. Mikser potrafi mieszać dany lek przez długi czas, ze stałą prędkością – co zapewnia odpowiedni stopień wymieszania składników danego preparatu.
Czytaj również: Dlaczego wykonane czopki nie nadają się do użycia?
Jakie zalety posiada sporządzanie leków magistralnych za pomocą unguatora?
Mikser apteczny posiada zwykle kilka trybów pracy. W zależności od rodzaju wykonywanego leku możemy dokonać wyboru pomiędzy programem dedykowanym różnym maściom czy też czopkom. Każdy z tych programów odznacza się konkretnym czasem trwania procesu mieszania i określoną prędkością wirowania mieszadła. Wybierając za każdym razem dany program znacząco podnosimy powtarzalność warunków, w jakich wykonywana jest dana postać leku. Dzięki temu sporządzane przez nas leki odznaczają się tożsamymi, powtarzalnymi właściwościami, takimi jak: jakość, homogenność, skuteczność, trwałość.
Unguator apteczny to także oszczędność czasu, który spożytkować można na inne czynności wykonywane w aptece. Pozwala on także na zachowanie większej czystości w pomieszczeniu recepturowym, a wbrew pozorom nie stanowi znaczącego obciążenia dla budżetu standardowej apteki.
Praca z unguatorem wymaga jednak pewnej wiedzy na temat zasad przygotowywania leków za jego pomocą. Szczególnie istotna jest znajomość sytuacji, w których skorzystać powinniśmy z tzw. mieszadeł jednorazowych. Czym one są, dlaczego są niezbędne w pracy w aptece i kiedy powinniśmy o nich pamiętać?
Mieszadła jednorazowe – niezbędne w każdej aptece
Mieszadło to element wymienny unguatora, będący niezbędnym do wykonywania procesu homogenizacji sporządzanego leku. Mieszadło umieszczone na metalowej osi służy jako element bezpośrednio odpowiedzialny za mieszanie składników danego leku magistralnego.
Ma ono również bezpośredni kontakt z danym preparatem, dlatego też powinno być ono zawsze czyste i dokładnie umyte oraz osuszone. Właśnie kwestia czystości danego mieszadła nastręczała jeszcze nie tak dawno wielu kłopotów w pracy z unguatorem – wszak nie tak łatwo zachować jałowość mieszadła stałego. A to właśnie jałowość jest wymagana chociażby podczas wykonywania leków aseptycznych. Dlaczego?
Leki aseptyczne a mieszadła jednorazowe
W warunkach aptecznych bardzo często leki aseptyczne wykonywane są pod postacią maści stosowanych na rozległe rany i oparzenia. Proces sporządzania takiego leku powinien odbywać się w warunkach aseptycznych – najlepiej w obrębie loży z laminarnym nawiewem powietrza. Niezbędne jest także stosowanie jałowych substancji, a także utensyliów. Ma to związek z tym, że receptura chociażby antybiotyków powinna zapewniać im jak największą trwałość.
Antybiotyki należą do substancji o ograniczonej trwałości. Są podatne na różnego rodzaju reakcje chemiczne – zwłaszcza na enzymy bakteryjne – powodujące ich częściowy rozkład. Wykonując maści z antybiotykami powinniśmy maksymalnie zabezpieczyć je przed wtórnym zanieczyszczeniem mikrobiologicznym. Mogło by ono wiązać się ze spadkiem efektywności danego leku magistralnego w związku z rozkładem zawartego w nim antybiotyku.
Jak zatem zadbać o odpowiednią jakość sporządzanego leku? Jednym z elementów właściwej techniki jego wykonywania jest korzystanie z jednorazowych mieszadeł do unguatora. Mieszadła stałe bardzo ciężko utrzymać nie tylko w stanie jałowym, ale także we względnej czystości. Dlatego też do sporządzania leków (maści) aseptycznych należy bezwzględnie wykorzystywać mieszadła jednorazowe. Tego typu działanie minimalizuje niebezpieczeństwo zanieczyszczenia mikrobiologicznego danego preparatu i gwarantuje jego wysoką jakość, którą na pewno docenią potem pacjenci.
Przykładem leku z antybiotykiem, dla której możemy skorzystać z mieszadła jednorazowego jest chociażby rozpisana poniżej maść z gentamycyną:
Hydrocortisoni 2,0
Gentamycini pulv. 0,1
Aq. pur.
Eucerini aa ad 100,0
M.f.ung.
Leki barwiące i mieszadła jednorazowe – idealne połączenie
Kolejną sytuacją, z jaką mamy styczność podczas wykonywania leków recepturowych, jest konieczność wykonania preparatu, który posiada w swoim składzie substancje silnie barwiące. Do związków o takich właściwościach zalicza się chociażby:
- Azotan srebra (Argentum nitricum)
- Prodermina (Pix Lithanthracis, dziegieć węglowy, smoła węglowa)
- Ichtiol (Ichtyolum, Sulfobutaminian amonowy).
Wszystkie wymienione powyżej związki łączy jedna cecha – mogą one trwale barwić plastikowe elementy mieszadeł stałych, jak również innych akcesoriów obecnych w aptecznej recepturze. Dlatego też – tak jak stosuje się zwykle oddzielne moździerze – tak samo powinno stosować się oddzielne (jednorazowe) mieszadła do unguatora. Takie postępowanie gwarantuje, że kolejny, wykonywany przez nas lek nie zostanie przypadkowo zabarwiony za pomocą zabrudzonego mieszadła. Mogłoby to spowodować chociażby niepotrzebny niepokój u pacjenta odbierającego dany preparat z apteki – odznaczający się inną barwą niż normalnie.
Przykładem leku, zawierającego w swoim składzie substancje silnie barwiące jest chociażby ta maść:
Argenti nitratis 0,5
Aq. pur.
Balsami peruviani aa 0,5
Lanolini anhydrici
Vaselini flavi aa ad 100,0
M.f.ung.
Mieszadła jednorazowe systemu Gako
Na rynku farmaceutycznym dostępnych jest kilka rodzajów mieszadeł. Biorąc pod uwagę mieszadła jednorazowe, warto zwrócić uwagę na mieszadła typu Gako. Różnica w odniesieniu do standardowego mieszadła polega na tym, że system Gako posiada trzy razy więcej łopatek – co gwarantuje mu trzy razy większy kontakt z zawartością tuby. Ta specjalna konstrukcja sprawia, że mieszadło przez cały czas mieszania ma ścisły kontakt ze ścianą wewnętrzną tuby. Sprzyja to dodatkowej mikronizacji substancji podczas mieszania.
Sposób wykonania mieszadła typu Gako intensyfikuje także sam proces mieszania. Znacznie większa liczba łopatek, gęstość ich ułożenia i sposób, w jaki się formują sprawia, że proces mieszania przebiega niezwykle efektywnie. Ma to szczególne znaczenie dla maści wykonywanych w warunkach aptecznych, gdyż gwarantuje im niezwykle dużą jednorodność i homogenność. To z kolei przekłada się na skuteczność terapeutyczną i zadowolenie pacjenta.
Pamiętajmy zatem, że w przypadku konieczności wykonania leku aseptycznego bądź też leku zawierającego w swoim składzie substancję silnie barwiącą zasadnym jest skorzystać z mieszadła jednorazowego. Mieszadło Gako gwarantuje dodatkowo wysoką skuteczność i efektywność mieszania.
Literatura:
- https://www.aptekarzpolski.pl/wiedza/12-2014-ichtiol-jako-problematyczny-skladnik-leku-recepturowego/.
- Receptura aseptyczna – skrypt dla studentów Wydziału Farmaceutycznego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, Grażyna Samczewska, Łódź 2012.
- Antybiotyki w recepturze, Katarzyna Winnicka, Elwira Telejko, Aptekarz Polski, Nr 7-9(17-19) lipiec-wrzesień 2007.
- Doskonalenie metod sporządzania leku recepturowego, Aldona Maciejewska, Krzysztof Niwiński, Bartosz Jaworski, Renata Jachowicz, Farm Pol, 2017, 73(12): 746-753.
- Przewodnik po recepturze aptecznej dla studentów Wydziału Farmaceutycznego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, praca zbiorowa pod redakcją Kazimiery Henryki Bodek i Artura Redlińskiego, Łódź 2018.
- Receptura apteczna, Renata Jachowicz, PZWL, wydanie III uaktualnione i rozszerzone, Warszawa 2015.
- Technologia sporządzania maści i czopków z zastosowaniem unguatora, Andrzej Jankowski, Małgorzata Gadomska-Nowak, Sosnowiec 2004.
