Podłoże żelatynowo-glicerolowe – charakterystyka
Masa żelatynowo-glicerynowa należy do grupy podłoży hydrofilowych, co sprawia, że rozpuszcza się w wydzielinach jam ciała w temperaturze ciała ludzkiego. Najczęściej masa ta wykorzystywana jest do produkcji globulek, a nie czopków, ze względu na drażniące jelito grube właściwości glicerolu. Może też zostać użyta celem przygotowania pręcików docewkowych.
Podłoże żelatynowo-glicerolowe rozpuszcza się powoli, co zapewnia przedłużone uwalnianie substancji leczniczej. Im więcej żelatyny występuje w składzie masy, tym twardość podłoża jest większa, wydłuża się również czas rozpuszczania. Z kolei im wyższe stężenie glicerolu, tym silniejsze staje się działanie drażniące po podaniu doodbytniczym, ze względu na osmotyczną aktywność tego składnika.
Warto jednak wspomnieć, że popularne czopki przeczyszczające (glicerynowe), zgodnie z FP VI nie zawierają typowej masy żelatynowo-glicerynowej. W ich składzie zamiast żelatyny znajdziemy mydło sodowe.
Należy pamiętać, że podłoże żelatynowo-glicerolowe może tworzyć niezgodności z takimi substancjami leczniczymi jak:
- kwas salicylowy,
- metenamina (urotropina),
- tanina i inne garbniki,
- sole glinu i wapnia,
- wodzian chloralu.
Ze względu na zawartość wody w podłożu oraz fakt, że żelatyna jest dobrym podłożem do rozwoju bakterii, należy rozważyć dodanie do masy środka konserwującego.
Podłoże żelatynowo-glicerolowe – receptura
Najpopularniejszy skład podłoża żelatynowo-glicerynowego, zgodny z Farmakopeą, to:
- 15% żelatyny,
- 15% wody,
- 70% glicerolu 85%.
Możliwe są również modyfikacje – na przykład Farmakopea Amerykańska uwzględnia skład: 20% żelatyny, 10% wody oraz 70% glicerolu.
Podłoże żelatynowo-glicerolowe wykonuje się metodą wylewania do form. Nie stosuje się metody wytłaczania lub ręcznego formowania. Ponieważ w składzie masy znajduje się woda, możliwe jest rozpuszczenie niektórych substancji leczniczych w tym nośniku. Dopuszcza się również zawieszenie lub zemulgowanie leku w podłożu. Aby prawidłowo wykonać globulki/pręciki metodą wylewania do form, niezbędne jest wykonanie standaryzacji form, które dostępne są w aptece, tak aby poznać rzeczywistą masę podłoża, która zmieści się w jednej formie.
Zasada sporządzania podłoża
Po odważeniu składników niezbędnych do przygotowania masy, przygotowaną ilość żelatyny zalewa się wodą o temperaturze pokojowej i pozostawia na ok. 20 minut, aby żelatyna mogła napęcznieć. Następnie do żelatyny dodaje się ciepły glicerol i całość ogrzewa na łaźni wodnej do rozpuszczenia żelatyny. Najwygodniej jest zrobić to w parowniczce lub małej zlewce.
Dopiero po rozpuszczeniu żelatyny do podłoża dodaje się substancję leczniczą. Całość należy dokładnie wymieszać, aby umożliwić rozpuszczenie się leku lub jego równomierne zawieszenie. Powstałą masę wylewa się do przygotowanych wcześniej form i schładza w lodówce do zastygnięcia.
Przykład recepty
Rp.
Ammonii bituminosulfonatis 0,1
Gelatine glycerinatae q.s.
M.f. Glob. vag.
D.t.d. No V
D.S. dopochwowo 1x dziennie wieczorem
Aby sporządzić taki lek, należy znać rzeczywistą pojemność formy, do której wylewać będziemy masę. Załóżmy, że wynosi ona 3,1 g. Przygotowując masę warto uwzględnić ewentualne straty i dodać nadmiar podłoża na 1 globulkę.
Potrzebujemy zatem 6 x 0,1g sulfobituminanu amonowego.
Ilość potrzebnej masy żelatynowo-glicerynowej to 3,1 x 6 – (0,6 g x 0,91) = 18,054 g
(0,91 to współczynnik wyparcia dla sulfobituminanu amonowego)
Musimy odważyć:
0,15 x 18,054 g = 2,7 g wody i żelatyny oraz 0,7 x 18,054 g = 12,64 g glicerolu
Następnie postępujemy zgodnie w opisaną wcześniej procedurą.
Czytaj również: Globulki z amoksycyliną
Bibliografia:
- Jachowicz, R. Receptura apteczna. PZWL, Warszawa 2015
- https://www.aptekarzpolski.pl/receptura/repetytorium-do-specjalizacji-czopki/
- Janicki S., Fiebig A., Sznitowska M. (red.). Farmacja stosowana. Podręcznik dla studentów farmacji. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003.
